تبیین مفهومی اقتصاد مقاومتی و شاخص سازی و سنجش مقاومت پذیری اقتصاد ایران

آنچه ما در ایران تحت اقتصاد مقاومتی می شناسیم متأثر از برداشت خاصی است که اولین بار رهبر انقلاب در سال 1389 در جمع کارآفرینان بیان فرمودند و بعد از آن به تبیین آن و بیان الزامات و اهمیت اقتصاد مقاومتی پرداختند. اقتصاد مقاومتی به عنوان یک راهبرد کلان در عرصه مدیریت اقتصادی کشور مطرح است. در این بیان اقتصاد مقاومتی توانایی و ظرفیت کشور برای ایستادگی در برابر تکانه های واردشده به اقتصاد با توجه به حفظ مسیر رو به رشد خود است. در ادبیات جهانی از مفهومی مشابه اقتصاد مقاومتی با عنوان تاب آوری اقتصادی یاد می شود. تاب آوری توانایی بازگشت سریع به حالت اولیه براثر اثرات خارجی ناگوار تعبیر شده است. در ادبیات اقتصادی، اقتصاد مقاومتی با سه توانایی تعریف می شود: توانایی بازیابی و برگشت به حالت اولیه بعد از وارد شدن شوک های خارج از سیستم، توانایی ایستادگی و مقابله در مقابل شوک ها و سوم توانایی اجتناب از شوک. مقاوم سازی اقتصاد از اصول اولیه در ساخت هر اقتصادی است. لذا ساختار و نظام اقتصادی کشور باید به گونه ای طراحی شده باشد که در برابر آسیب های احتمالی از خود مقاومت نشان داده و بتواند به سرعت خود را ترمیم کند. در این میان توجه به نقاط آسیب پذیر اقتصاد جهت مقاوم سازی بسیار بااهمیت است. ارائه تحلیل از بهبود یا وخامت درجه مقاومت اقتصادی وابسته به ارائه شاخص های صریحی است که بتوانند درمجموع میزان مقاوم بودن یا آسیب پذیری یک اقتصاد ملی را روایت نمایند. برای سنجش میزان مقاومت پذیری اقتصاد شاخصهای مختلفی تعریف ارائه کرده اند که به شاخص تاب آوری موسوم اند. این شاخص متشکل از چندین متغیر جزئی یا زیر شاخص هستند که به توصیف اجزاء و بخش های اقتصاد مقاومتی می پردازند. هرکدام از این زیر بخش ها به تنهایی به مقاوم سازی اقتصاد کمک می کنند. به دلیل تحلیل جانب کلان اقتصاد، این شاخص ها عمدتاً شاخص های کلان اقتصاد هستند. در این مطالعه بعد از ارائه مدل مفهومی اقتصاد مقاومتی، با توجه به مفهوم اقتصاد مقاومتی و الزامات تحقق آن در کشور، همچنین مخاطرات و آسیب پذیری های اقتصاد و نقاط ضعف اقتصاد ایران، می توان شاخص مقاومت پذیری اقتصاد ایران را از طریق محاسبه مقاومت پذیری پنج جزء در اقتصاد محاسبه نمود. این اجزاء عبارت اند از تاب آوری بخش دولت، تاب آوری تجارت خارجی، تاب آوری محیط کلان اقتصاد، تاب آوری بخش تولید و تاب آوری عرصه حاکمیت. نهایتاً این شاخص بعد از مشخص نمودن زیر شاخص ها و تعیین ضرایب اهمیت آن ها از طریق روش خبره سنجی و تحلیل ahp در بازه زمانی 1370 تا 1390 برای ایران محاسبه شده است